Okładka - Jest taka sprawa... - Sprawy i zlewy - Tu byłem... - Podgląd - Podsłuch
Wizja lokalna - Zasady współpracy - Archiwum - Sprawcy

 



SZKLANA KULA - część II

Paweł F. Weiden



Herbert George Wells

Concorde

Ernest Rutherford

Pierwszy reaktor atomowy w Chicago

 


CZĘŚĆ PIERWSZA - W POPRZEDNIM NUMERZE

To się nie przyjmie - orzekł H.G.Wells w swojej znanej rozprawie "Wizje przyszłości" opublikowanej w 1901 roku. Ta jednoznacznie wyrażona opinia dotyczyła... rozwoju lotnictwa! Według słów tego klasyka science fiction "Lotnictwo nie odegra poważniejszej roli w transporcie osób i towarów. Człowiek nie jest Albatrosem".

Opinię tę wyraził człowiek, który napisał przecież wcześniej wiele książek wywołujących zachwyt wyobraźnią autora. Już choćby dwie z nich - wydana w 1895 roku, kilkukrotnie sfilmowana powieść "Wehikuł czasu" oraz pochodząca z 1898 roku "Wojna światów", wybiegają daleko poza możliwości technologii z tego czasu. W tym samym 1901 roku, w którym Wells zdecydowanie odrzucał możliwość istnienia perspektyw dla rozwoju lotnictwa, nie miał wątpliwości co do rozwoju lotów kosmicznych, wydając książkę "Pierwsi ludzie na Księżycu". Opisane w powieściach wędrówki w czasie, czy używanie przez najeźdźców z Marsa łatwo rozpoznawalnej broni laserowej, do dziś stanowią dla wielu wojskowych i naukowców pożywkę dla wyobraźni i spodziewany efekt prowadzonych przez nich prac. Jednak ten sam człowiek miał problem z wyobrażeniem sobie, że istniejące już za jego czasów, nieporadnie szybujące konstrukcje, przerodzą się w nie tak znowu odległej przyszłości w odrzutowce, zabierające na pokład po kilkaset osób i przewożące je między kontynentami z prędkością niewiele mniejszą od prędkości dźwięku. Mało tego - w kilkadziesiąt lat później pojawiły się naddźwiękowe samoloty pasażerskie: Concorde i TU144. Nawiasem mówiąc, przed wprowadzeniem do eksploatacji pasażerskich samolotów naddźwiękowych liczni naukowcy, organizacje "ekologiczne", a w ślad za nimi liczni popularyzatorzy nauki ostrzegali: "Concorde i TU144 nie przyjmą się - rozbiją warstwę ozonu w naszej atmosferze, spowodują wzrost zachorowań na raka, będą emitować szkodliwe infradźwięki i zatrują świat spalinami". A przecież od roku 1825, kiedy przeciwnicy kolei żelaznej przestrzegali przed straszliwymi skutkami jej rozpowszechniania, minęło półtora wieku - przepaść w rozwoju techniki. Argumentacja i rozumienie skutków pojawiania się nowości w technice pozostały jednak w praktyce niezmienione. Nie zmieniły się nawet w stosunku do czasów świetności starożytnego Rzymu, który naukę traktował często poważniej, aniżeli czyniono to znacznie później - w Europie średniowiecznej. Rzymscy myśliciele także wypowiadali się na temat ekstremalnych prędkości. Otóż przeliczając jednostki miary użyte w ich rozważaniach na temat skutków osiągania niebezpiecznych prędkości wiemy, że panowała wśród Rzymian opinia poparta rozsądnymi, z ich punktu widzenia, argumentami, że już przy prędkości 40 km na godzinę ciało ludzkie, a także wszelkie przedmioty używane przez człowieka, rozpadną się na najdrobniejsze kawałki.
Przekora podsuwa w tym momencie bluźniercze dla współczesnego naukowca pytanie: jakie będą losy uważanego ciągle w fizyce za pewnik twierdzenia, że nieprzekraczalna dla materii jest prędkość światła 300 tys. km na sekundę? Oczami wyobraźni widzę jak mój wykładowca fizyki, słysząc tak absurdalne dla niego pytanie, oburza się nie na żarty: człowiek aspirujący do posiadania choćby podstaw wiedzy nie powinien lekceważyć tak fundamentalnego prawa fizyki, bo jest ono przyjmowane bez wątpliwości przez prawdziwych przedstawicieli nauki! Jednak nauka ma tę cechę, że zaskakuje nas co chwilę, odsłaniając często zjawiska i prawa, których istnienia nie podejrzewają nawet najtęższe głowy. Albert Einstein, odpowiadając kiedyś na pytanie skąd się biorą epokowe odkrycia, odpowiedział, że zawsze znajdzie się ktoś, kto nie wie, że czegoś nie można odkryć. Zaczyna nad tym bez sensu pracować i... dostaje Nobla. Szczęśliwie dla rozwoju nauki, tacy ludzie bez kompleksów i szacunku dla opinii uznanych naukowców istnieją.
W którym bowiem miejscu znalazłaby się współczesna fizyka jądrowa, gdyby naukowcy współcześni Schrodingerowi, twórcy falowej teorii budowy atomu, laureatowi Nagrody Nobla w 1933 roku, uwierzyli w jego opinię, że "człowiek nigdy nie skorzysta z energii wyzwolonej z atomu"? Nie był zresztą jedynym, który wyrażał taki pogląd. Lord Rutherford, który ma zdecydowanie największe zasługi w odkryciu wewnętrznej struktury atomu, z zapałem kpił i kierował złośliwe uwagi pod adresem ludzi, którzy wyrażali absurdalny jego zdaniem pogląd, że pewnego dnia będziemy w stanie zaprząc do pracy energię jądra atomu. Już w roku 1937, a więc 5 lat po jego śmierci, uzyskano w Chicago pierwszą reakcję łańcuchową. To był pierwszy krok do zbudowania bomby atomowej, ale także skonstruowania reaktora - serca elektrowni atomowej.
W tym miejscu nie od rzeczy będzie przytoczyć zbyt optymistyczny z kolei pogląd na ten sam temat - możliwości wykorzystania energii atomu. Otóż w latach 60-tych XX wieku bardzo poważne gremia naukowców, będąc pod wrażeniem szybkiego rozwoju energetyki jądrowej przyjęły, że w roku 2000 na Ziemi będzie się uzyskiwać z energetyki jądrowej blisko 50% całej energii elektrycznej. I w roku 2006 daleko nam jednak jeszcze do osiągnięcia takiego wskaźnika i w tej sytuacji należy uznać, że większą umiejętność przewidywania wykazali pesymiści, którzy wskazując na nieracjonalną rozrzutność w produkcji i wykorzystywaniu energii ostrzegali, że efekt cieplarniany będzie jedną z licznych plag wywołanych ekologiczną beztroską.
Czy mają więc sens próby przewidywania co nas czeka w przyszłości? Jak najbardziej tak - już choćby z tego względu, że stanowią element intelektualnej gry, w której wygranymi są ci naukowcy i wynalazcy, którzy trafiają. Zawsze jednak jest potrzebna duża ostrożność w wyrażaniu opinii na temat tego, co próbujemy przewidzieć. Przekonał się o tym niejeden naukowiec śmiało wygłaszający swoje opinie, ale także niejaki Vasker McKinney z Atlanty, który w dniu startu pierwszej amerykańskiej wyprawy na Księżyc, publicznie założył się z przyjaciółmi, że jeśli dzielni astronauci powrócą żywi na Ziemię, to przed kamerami telewizyjnymi zje własny kapelusz. Nie należy się dziwić, że po udanym powrocie pierwszej wyprawy księżycowej McKinney, będąc jeszcze w nie najlepszej formie, ze zbolałą miną wyraził przekonanie, że nie należy zbyt pochopnie próbować zostać prorokiem, a już na pewno nie należy od tych proroctw uzależniać swojego menu... W nauce i technice wszystko jest bowiem możliwe.

 

Góra
 
Okładka



www.sprawa.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone